اطّلاعیه
به اطّلاع کلیهی کاربران عزیز میرساند این وبلاگ از ابتدای بهمن ماه 1389
به سایت تبدیل شده و به روزرسانی نمیشود. برای ورود به سایت جدید و
دسترسی به پُستهای پیشین، اینجا کلیک کنید.
ایران در بحث تنظیم خانواده الگوی کشورهای اسلامی محسوب میشود
دکتر شهلا کاظمیپور
معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیّتی آسیا و اقیانوسیهی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری گفت: در ایران اعتقاد عمومی به تنظیم خانواده به قدری قاطع است که سازمان ملل، ایران را الگوی کشورهای مسلمان سراسر جهان میداند. دکتر شهلا کاظمیپور در همایش ملّی آیندهپژوهی و مسایل خانواده در ایران، ضمن اشاره به روند جمعیّتی کشور طیّ سالهای پس از انقلاب و با اشاره به نظرات مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل در ایران، گفت: وی معتقد است در ایران احکام مذهبی، آیات و روایات با واقعیّتهای موجود تطبیق داده میشود و تفسیری قابلانعطاف از کنترل جمعیّت ارایه میکند و اگر چه سقط جنین غیر قانونی است امّا همه نوع جلوگیری از بارداری مورد تشویق قرار گرفته و از حمایت مذهبی برخوردار است. وی ادامه داد: با همین روش نرخ رشد جمعیّت ایران طیّ یک دهه به کمتر از نصف، یعنی رقم 47/1 درصد رسید و این نتیجهای است که هیچ کشور دیگری نتوانسته به چنین نتیجهی درخشانی در مدّت زمانی چنین کوتاه دست یابد. کتظکیپور در ادامه به نقل از محمّد مصلحالدّین (مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل) افزود: به باور این مدیر فرهنگی، عمدهترین دلایل کاهش جمعیّت طیّ یک دهه در ایران، حمایت بینظیر مذهبی، تعهّد سیاسی و زیربنای مناسب بهداشتی بوده است که در هیچ کشوری این سه عامل با هم در یک جا جمع نمیشوند.
بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری با برخی از متغیّرهای اقتصادی ـ اجتماعی (تهران 1365)
گیتی ضیائیان غفّاری
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران به راهنمایی دکتر محمّد شریعتپناهی و مشاورهی دکتر محمود محمودی، دکتر زهرا پورانصاری و دکتر پرویز کمالی توسّط گیتی ضیائیان غفّاری در سال 1366 انجام شده است. هدف کلّی این تحقیق بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری در شهر تهران در سال 1365 است. در این پژوهش از روش مطالعهی مقطعی، سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری زنانی که هنوز در طول دوران بارداری هستند، مورد بررسی قرار گرفته است. جمعیّت آماری کلیهی زنان متأهّل ساکن در شهر تهران است که دارای دستکم یک فرزند باشند و واحد آماری زن متأهّلی است که دارای دستکم یک فرزند باشد. حجم نمونه 357 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند. نتایج نشان میدهد که اکثر زنان ازدواجکردهای که دستکم یک بچّه دارند بیسوادند. میانگین سنّ ازدواج در این جامعه 7/17 سال است. پایینبودن سنّ ازدواج باعث طولانیشدن دوران زندگی مشترک و سالهای بارداری میشود و در نتیجه به بالارفتن باروری در شهر تهران منجر میشود. میانگین سنّ شروع باروری زنان جامعه 7/19 بوده است.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: 70.
بررسی وضعیّت باروری در استان سیستان و بلوچستان
مهناز شهرکیپور
این پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی توسّط مهناز شهرکیپور و با راهنمایی دکتر کاظم محمّد و مشاورهی دکتر زهرا پورانصاری در دانشکدهی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1374 انجام شده است. هدف کلّی از این تحقیق تعیین میزانهای باروری اختصاصی سن و مدل ریاضی باروری میباشد. اهداف جزئی عبارتند از: تعیین میزانهای باروری سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان سیستان و بلوچستان با استفاده از اطّلاعات نمونهای سال 1367 و تعیین میزانهای باروری اختصاصی سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان و همچنین تعیین سطح باروری بر اساس روش نسیت به تفکیک شهر و روستا بر اساس اطّلاعات آمارگیری جاری جمعیّت سال 1370 و اطّلاعات نمونهای سال 1376و در پایان تعیین مدل باروری در نقاط شهری و روستایی استان است. در این بررسی از روشهای غیرمستقیم از جمله روش گمپرتز استفاده شده است و اطّلاعات سال 1376 از روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدهاند. نتیجهی این تحقیق شامل میزانهای باروری ویژهی سنّی و کل برای شهر و روستا و کل استان سیستان و بلوچستان بر اساس اطّلاعات سال 1376 و 1370 است که به کمک روشهای مستقیم و غیرمستقیم انجام شده است.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۹.
تعیین ارتباط بین سنّ ازدواج و سنّ اوّلین تولّد در زنان زیر 20 سال طیّ سال 1372 در شهر تهران
رویا شریفیان
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی دانشکدهی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران توسّط رویا شریفیان با راهنمایی دکتر دکتر محمود محمودی و مشاورهی کاظم محمّد، دکتر فرشته مجلسی و دکتر پرویز کمالی در سال 1374 انجام شده است. نوع مطالعه مقطعی ـ توصیفی و تحلیلی میباشد. حجم نمونه 500 نفر از زنان مراجعهکننده به دانشگاه علوم پزشکی است که به صورت تصادفی انتخاب و اطّلاعات مربوط به آنها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. نتایج نشان میدهد که متغیّرهای شغل مرد (کارگر و شغل آزاد) و تحصیلات زن (ابتدایی، نهضت، راهنمایی و متوسّطه) و تحصیلات مرد نیز به همین ترتیب، واحد مسکونی ( استیجاری، شخصی) سنّ ازدواج، سنّ اوّلین قاعدگی و بُعد خانوار دارای p-value کمتر از 37/0 بوده است و معنیدار میباشد. برآورد بتا برای متغیّرهای شغل مرد، تحصیلات مرد و سنّ ازدواج زن و بُعد خانوار، مثبت و برای متغیّرهای تحصیلات زن، واحد مسکونی و سنّ اوّلین قاعدگی منفی بهدست آمد که این امر ارتباط معکوس این متغیّرها را با احتمال بقاء نشان میدهد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۶.
اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه دادههای زمینهای نسلها و جنسیّت
مؤسّسهی تحقیقات جمعیّتشناختی بوداپست مجارستان با همکاری هیأت کنسرسیوم برنامهی نسلها و جنسیّت و واحد جمعیّت کمیسیون اقتصادی سازمان ملل اروپا (UNECE) اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه دادههای زمینهای نسلها و برنامهی جنسیّت را با عنوان "چالشهای جمعیّتشناختی و اجتماعی در اروپای سالخورده" در روزهای 23 و 24 می 2011 در بوداپست مجارستان برگزار میکند. این کنفرانس زمینهای برای ارایهی تحقیقات مبتنی بر پیمایش جنسیّت و نسلها و پایگاه دادههای زمینهای نسلها و جنسیّت فراهم میکند و عرصهای برای مبادلهی بین کاربران موجود و بالقوّهی پایگاه دادههای زمینهای نسلها و برنامهی جنسیّت است. دبیرخانهی کنفرانس از مقالههایی که موضوعات مختلف پوشش دادهشده در پایگاه دادههای زمینهای نسلها را در کانون توجّه خود قرار میدهند استقبال میکند. تحلیلهای مقایسهای و بررسیهای تطبیقی میان کشورها مرجّح است و از مقالهها و تحلیلهایی که دو یا چند موج از پیمایش جنسیّت و نسلها را پوشش میدهد استقبال بیشتری میشود. با اینحال، از مقالههایی که دادههای پیمایش جنسیّت و نسلهای مربوط به یک کشور را بررسی میکنند نیز استقبال میشود. نویسندگان مقالهها میتوانند چند مقاله را برای دبیرخانهی کنفرانس ارسال کنند. نشستهای این کنفرانس بر مبنای مقالههای ارسالی سازمان مییابد. مقالهها بایستی تا 31 ژانویهی 2011 به صورت آنلاین و از طریق پست الکترونیک ggp@demografia.hu برای دبیرخانهی کنفرانس ارسال شود. برای آگاهی و اطّلاعات بیشتر در مورد این کنفرانس، اینجا کلیک کنید. مجموعه‌ي داده‌هاي زمينه‌اي را به صورت فشرده مي‌توانيد از صفحه‌ي اصلي پايگاه دادهها داونلود كنيد.
مطبوعیتهای شهری با تأکید بر مطبوعیتهای زیست محیطی: پژوهشی در 5 منطقهی انتخابی شهر تهران
منصور شریفی
به اطّلاع اعضاي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران و ساير علاقه‌مندان مي‌رساند كه در ادامه‌ي برگزاري سلسله نشست‌‌هاي ماهانه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران، روز سه شنبه 2 بهمن 1389 آفای دکتر منصور شریفی به ارايه‌ي سخنراني با عنوان "مطبوعیتهای شهری با تأکید بر مطبوعیتهای زیست محیطی: پژوهشی در 5 منطقهی انتخابی شهر تهران" خواهند پرداخت. زمان و مكان برگزاري اين نشست، ساعت 16 تا 18 در محلّ سالن كنفرانس انجمن جامعه‌شناسي ايران تعيين شده است. بدين‌وسيله از كليه‌ي علاقه‌مندان و اعضاي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران دعوت به عمل مي‌آيد تا در اين نشست علمي حضور به هم رسانند.
بررسی رابطهی میزان باروری با عوامل اجتماعی،جمعیّتی (شهر کرمان)
فرزانه شریفی
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد جمعیّتشناسی دانشکدهی علوم اجتماعی دانشگاه تهران توسّط فرزانه شریفی و با راهنمایی دکتر شهلا کاظمیپور و مشاورهی دکتر اسماعیل مجدآبادی در سال 1376 انجام شده است. هدف این بررسی، آگاهی از این امر است که آیا بین شاخص باروری و شاخص توسعه و متغیّرهای اجتماعی ـ جمعیّتی نظیر سواد، اشتغال، فعّالیت و ... در هر یک از سالهای مورد مطالعه ارتباط وجود دارد یا خیر و اگر رابطهای هست، نحوه و میزان ارتباط به چه شکلی است؟ روش تحقیق اسنادی و دادهها از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای 1365و 1375 مرکز آمار ایرانت اقتباس شده است. نتایج حاکی از آن است که میزان باروری کل با استفاده از روش غیرمستقیم رله و بر اساس میزان ناخالص تجدید نسل در سال 1365، 8/5 فرزند و در سال 1375 برابر با 7/4 فرزند بوده است. همچنین اختلاف معناداری بین میزان باروری در دو مقطع فوق وجود دارد و کاهش باروری مشهود است. همبستگی بین جمعیت و باروری معکوس است. همچنین میان سطح سواد زنان و میزان فعّالیت زنان و توسعه و باروری رابطهی منفی وجود دارد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۵.
پيامد كنترل شدید جمعيّت، سالخوردگي است
گفتوگوی سعید ارکانزاده یزدی با دکتر حبیباللّه رنجانی
اشاره: مطلبی که از نظر میگذرد عنوان مصاحبهای است که با همین عنوان در شمارهی 1160 روزنامهی شرق به تاریخ 23 دی ماه 1389 چاپ شده است. دكتر حبيب‌الله زنجاني از اوّلين كساني است كه دربارهی سالخوردهشدن جمعيّت ايران بر اثر كنترل شديد مواليد هشدار داده است. او پيش‌بيني مي‌كند اگر كنترل جمعيّت به همين ترتيب پيش برود، در يك دورهی 40ساله نزديك به 20 درصد جمعيّت را در مرحلهی سالخوردگي قرار خواهند داد. به گفتهی زنجاني پيامدهاي سالخوردگي بسيار سنگين است و تنها گروه سالمندان را دربرنمي‌گيرد بلكه اثرات سنگين‌تري را بر نظام درماني، اشتغال و سياست‌هاي تأمين اجتماعي برجا مي‌گذارد.
- هنگامي كه در اوايل دهه 60 مواليد در ايران افزايش يافت و رشد جمعيت فزوني گرفت، جامعه ايران چه وضعيتي داشت و چه مسائلي موجب افزايش جمعيت شد؟
در اوايل دهه 60 و حتي چند سال قبل از آنكه انقلاب اسلامي پيروز شد، نگرش‌هاي ديني در جامعه تقويت شد و فرصت بيشتري براي ظهور و بروز يافت. يكي از آن نگرش‌ها، فراهم شدن سهل‌تر ازدواج و به دنبال آن فرزندآوري بود. سياست‌هاي دولت در مورد توزيع كالاهاي ضروري نيز كه سهميه‌هايي را به تعداد نفرات خانوار تخصيص مي‌داد، نوعي يارانه و كمك‌هزينه‌اي بود كه مي‌توانست بخشي از بار سنگين هزينه‌هاي زندگي خانوارهاي پرعضو را تعديل كند. در كنار آنها شروع جنگ تحميلي و اعتقاد و الزام به پيروزي در آن، نياز درازمدت كشور به نيروي جوان را افزايش داد، و در حال و هوايي كه بسياري از عملكردهاي نظام قبلي نادرست اعلام شد، سياست‌هاي جمعيتي هم به محاق افتاد و سازمان مجري آن، يعني وزارت بهداشت و درمان فعاليت خود را متوقف يا بسيار محدود كرد كه همه اينها به علاوه عوامل متعدد ديگري، موجب افزايش باروري زنان و در نتيجه تعداد مواليد شد.
ضرورت ادامهی کنترل جمعیّت: جاي نگراني از سالمندي نيست
اصلي‌ترين هدف از هر نوع برنامه‌ريزي اقتصادي- اجتماعي در هر جامعه‌اي نيل به توسعه (بخوانيد كسب قدرت) است كه از طريق توسعه ظرفيت‌ها و توانمند‌سازي (و در بسياري موارد كنترل) آحاد آن جامعه محقق مي‌شود. اين توانمندي مي‌تواند به اشكال مختلف متجلي شود. اما بدون ترديد توانايي غلبه بر محدوديت‌هايي كه تاثير منفي بر بهزيستي انسان‌ها دارند يك هدف عام و پذيرفته‌شده در هر برنامه‌ريزي است. با اين فرض، هدف سياست‌هاي جمعيتي ارتقاي كيفيت زندگي جمعيت مورد مطالعه است. اين هدف راهنمايي اصلي براي ترغيب به رشد جمعيت يا كنترل و محدود‌سازي آن است. در بسياري از جوامع غربي به دليل رشد پايين جمعيت اين نگراني به وجود آمده است كه با سالمندي جمعيت اين جوامع و رشد پايين جمعيت به زودي اين كشور‌ها بايد تبديل به وارد‌كننده جمعيت متخصص از ساير نقاط دنيا به كشور‌هاي خود شوند. اين امر موجب نگراني سياسي، اقتصادي و اجتماعي براي اين كشورهاست. علت اين نگراني مشخص است. نيروي متخصص خارجي به دلايل مختلف نمي‌تواند نقطه اتكاي خوبي براي توسعه اقتصادي و رقابت در دنياي پيچيده آينده باشد و بنابراين مي‌تواند به نزول قدرت و جايگاه اقتصادي اين كشور منجر شود. از اين رو مي‌كوشند تا با ايجاد مشوق‌هايي جمعيت بومي خود را به باروري بيشتر ترغيب كنند. اين كشور‌ها از نظر تامين نياز‌هاي آموزش و پرورش با كيفيت مطلوب، آموزش‌هاي تخصصي و عالي، تامين خدمات سلامتي و بهداشتي مناسب، دسترسي به مسكن مكفي، ظرفيت‌هاي اشتغال براي كار شايسته مشكلي ندارند. نگراني آنها تنها كمبود نيروي انساني بومي براي تامين نياز‌هاي آينده اين جوامع است.جمعيت ايران با توجه به وضعيت اين دسته از كشور‌ها هنوز جمعيت جواني است كه جايي براي نگراني از سالمندي جمعيت حداقل تا دهه‌هاي آتي باقي نمي‌گذارد. نمودار‌هاي شماره 1و 2، تركيب جمعيتي ايران را به ترتيب در سال‌هاي 1375 و 1385 نشان مي‌دهد. جمعيت متولد دهه نخست انقلاب امروز سهم عمده‌اي از جمعيت 15 الي 64 سال جمعيت فعال كشور را تشكيل مي‌دهد.